Gradient

Gradient to wskaźnik mówiący o wielkości zmiany danego parametru przypadającej na jednostkę odległości bądź wysokości.
W meteorologii mówimy przeważnie o gradiencie temperatury powietrza oraz ciśnienia atmosferycznego.

Gradient pionowy temperatury powietrza to zatem wielkość jej zmiany wraz z wysokością. Przyjmuje na ogół wartości z przedziału od 0,3°C - 1,1°C na 100 metrów wysokości. W dużym stopniu zależy od właściwości i cech masy powietrza, a więc szczególnie od wilgotności oraz geograficznego pochodzenia, stopnia transformacji. W masie bardzo wilgotnej, w której dodatkowo mają miejsce przemiany fazowe wody (kondensacja, tworzenie się chmur itd.), temperatura powietrza obniża się z wysokością o wiele wolniej, niż masie powietrza suchego. Podczas kondensacji następuje bowiem uwalnianie utajonego ciepła skraplania, które ogrzewa powietrze i hamuje szybsze jego ochładzanie. Zasadniczo wyróżnia się w związku z tym:

• gradient wilgotnoadiabatyczny,
• gradient suchoadiabatyczny.

Gradient ciśnienia atmosferycznego z kolei rozpatrywany jest przeważnie w poziomie i definiowany jako wielkość zmiany ciśnienia powietrza na jednostkę odległości (na ogół na 1° długości geograficznej, czyli około 111 km). Dla uproszczenia jednak przyjmuje się dystans 100 km. Gradient poziomy ciśnienia atmosferycznego informuje nas o prędkości wiatru. Im bliżej siebie znajdują się bowiem izobary wykreślane na mapie synoptycznej, tym większy gradient, a więc i prędkość przepływu powietrza.